Giáo án môn Ngữ văn Lớp 6 - Tuần 25 - Năm học 2018-2019

Ngày soạn:05-05-2020
Tuần 25 
Tiết: 93-94 
Bài 23. ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ
 Minh Huệ
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức, kỹ năng, thái độ:
* Kiến thức: 
- Hình ảnh Bác Hồ trong cảm nhận của người chiến sĩ.
- Sự kết hợp giữa yếu tố tự sự, miêu tả với yếu tố biểu cảm và các biện pháp nghệ thuật khác được sử dụng trong bài thơ.
* Kỹ năng:
- Kể tóm tắt diễn biến câu chuyện bằng một đoạn văn ngắn.
- Bước đầu biết cách đọc thơ tự sự được viết theo thể thơ năm chữ có kết hợp các yếu tố miêu tả và biểu cảm thể hiện được tâm trạng lo lắng không yên của Bác Hồ; tâm trạng ngạc nhiên, xúc động, lo lắng và niềm sung sướng, hạnh phúc của người chiến sĩ.
Kĩ năng sống: Tự nhận thức được vẻ đẹp của hình tượng Bác Hồ trong bài thơ với tấm lòng yêu thương mênh mông, sự chăm sóc ân cần đối với các chiến sĩ và đồng bào. Thấy được tình cảm yêu quí, kính trọng của người chiến sĩ đối với Bác Hồ
* Thái độ: Cảm nhận được vẻ đẹp của hình tượng Bác Hồ; Kính trọng lãnh tụ, giáo dục lòng yêu nước thương dân.
2. Phẩm chất, năng lực cần hình thành và phát triển cho HS:
- Năng lực làm chủ và phát triển bản thân: Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề
- Năng lực xã hội: Năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác.
- Năng lực công cụ: Năng lực sử dụng ngôn ngữ 
- Năng lực đặc trưng của bộ môn: năng lực tiếp nhận văn bản, năng lực cảm nhận thẩm mĩ.
* Kĩ năng sống: Tự nhận thức được vẻ đẹp của hình tượng Bác Hồ trong bài thơ với tấm lòng yêu thương mênh mông, sự chăm sóc ân cần đối với các chiến sĩ và đồng bào. Thấy được tình cảm yêu quí, kính trọng của người chiến sĩ đối với Bác Hồ.
II. Chuẩn bị:
- Gv: SGK,bài soạn, bảng phụ.
- HS: SGK, chuẩn bị bài ở nhà, dụng cụ học tập.
III. Tổ chức các hoạt động dạy học:
1. Ổn định tổ chức: (1 phút)
Kiểm tra bài cũ: ( 4 phút)
Phân tích diễn biến tâm trạng Phrăng và nhân vật thầy Hamen trong buổi học cuối cùng?
Bài mới: 
 HĐ 1. Tìm hiểu thực tiễn (Khởi động) 
 GV giới thiệu: Một canh, hai canh, lại ba canh
 . hồn quanh.
 Không ngủ được đã trở thành quen thuộc đối với Bác. Không ngủ được vì còn lo cho đất nước còn giặc ngoại xâm, lo cho nhân dân phải làm lô lệ. “ Đêm nay Bác ko ngủ” là một trong muôn vàn những đêm không ngủ của Bác. Vậy nguyên nhân nào khiến đêm nay Bác không ngủ được chúng ta cùng tìm hiểu.
HĐ 2. Tìm tòi, tiếp nhận kiến thức 
HĐ của GV và HS
Nội dung
- GV hướng dẫn đọc: giọng đọc trầm ở đoạn 1.
 Đoạn 2 đọc thể hiện sự ngạc nhiên. Đoạn 3 hạ giọng.
- gv đọc mẫu -> HS đọc.
HS tìm hiểu các chú thích SGK.
Hiểu thế nào là đội viên vệ quốc? Đinh ninh ? 
? Em có hiểu biết gì về tác giả Minh Huệ?
? Bài thơ viết trong hoàn cảnh nào?(GV: Chính Minh Huệ kể lại trong hồi kí của mình. Mùa đông năm 1951 bên bờ sông Lam - Nghệ An nghe một anh bạn chiến sĩ về quốc quân kể những truyện được chúng kiến về một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường đi chiến dịch biên giới Thu - Đông năm 1950. Minh Huệ vô cùng xúc động viết bài thơ này)
? Bài thơ làm theo thể thơ gì? (5 tiếng /câu, 4 câu/khổ. gieo vần chân, vần liền- thể thơ ngũ ngôn).
- GV: Bài thơ như một câu chuyện kể. 
?Câu truyện trên có thể chia mấy phần? Giới hạn và nội dung từng phần?
- Mở truyện: Khổ 1.
Thắc mắc của anh đội viên vì sao Bác mãi ko ngủ được? 
- Diễn biến câu chuyện: Khổ 2 -> khổ 15
Câu chuyện giữa anh đội viên với Bác Hồ, trong đêm rừng Việt Bắc.
- Kết truyện: Khổ 16: 
 Lý do khụng ngủ được của Bác Hồ.
? Hình tượng Bác Hồ trong bài thơ được miêu tả qua con mắt và cảm nhận của ai? (Anh đội viên)
? Vì sao nhà thơ lại không trực tiếp miêu tả Bác? Cách miêu tả đó có tác dụng như thế nào đối với việc khắc hoạ hình ảnh Bác? (Anh đội viên là người chứng kiến, hình tượng Bác Hồ hiện ra tự nhiên, vừa có tính khái quát vừa đặt trong mối quan hệ gần gũi với chiến sĩ, làm cho câu chuyện rất thực và cảm động)
? Câu chuyện xảy ra trong một không gian, thời gian như thế nào?
* Thời gian, không gian:
+ Đêm khuya, trời mưa lâm thâm.
+ Trong một mái lều tranh xơ xác.
 ->Một đêm đông lạnh lẽo thời chiến tranh, loạn lạc.
? Nhận xét cách dùng từ ngữ của tác giả? Dùng các từ láy gợi tả.
? Dưới con mắt và sự cảm nhận của anh đội viên, hình ảnh Bác Hồ hiện lên như thế nào?
 Hình dáng? Bác có những cử chỉ, việc làm gì?
- Hình dáng : vẽ mặt trầm ngâm, mái tóc bạc phơ, ngồi đinh ninh, chòm râu im phăng phắc.
- Cử chỉ : đốt lửa, đi dém chăn cho từng người, nhón chân nhẹ nhàng.
- Lời nói : cháu cứ việc ngủ ngon- ngày mai đi đánh giặc ; Bác thức thì....... an lòng.
- Tâm tư: Bác thương đoàn ....... mau mau.
? Qua những chi tiết trên em cảm nhận được đức tính cao đẹp nào của Bác? ( tình thương yêu bao la, sự chăm lo ân cần của Bác Hồ đối với chiến sĩ, đồng bào.)
- Nhận xét gì về cách xử dụng từ ngữ và lời kể của tác giả?( lời kể tự nhiên, chân thành; từ ngữ gợi cảm).
- GVmở rộng:
 Thật khó có thể phân biệt được đâu là tình thương của lãnh tụ, đâu là tình thương của người cha trong những câu thơ mộc mạc xúc động lòng người. Bởi tất cả đều giản dị như chính cuộc sống của Bác
? Trong lần thức dậy lần thứ nhất, tâm tư của anh được thể hiện qua những câu thơ nào?
+ Anh đội viên nhìn Bác
 Càng nhìn lại càng thương.
 Người cha mái tốc bạc
 Đốt lửa cho anh nằm
+ Anh đội viên mơ màng
 Như nằm trong giấc mộng
 Bóng Bác cao lồng lộng
 ấm hơn ngọn lửa hồng
+ Anh nằm lo Bác ốm
 Lòng anh cứ bề bộn
 Vì Bác vẫn thức hoài.
- Các câu thơ đó đã biểu hiện tình cảm nào của anh bộ đội đối với Bác?.
- Gv: Lần đầu tiên thức dậy:
 Anh đội viên mơ màng.. ấm hơn ngọn lửa hồng.
Nghệ thuật so sánh gợi cảm tả hình ảnh vĩ đại, gần gũi của Bác đồng thời cũng thể hiện sự ngưỡng mộ của anh đội viên đối với Bác.
- Bác ơi, Bác chưa ngủ?
Bác có lạnh lắm không?
(Ngạc nhiên, xúc động, lo lắng vì không yên lòng về sức khỏe của Bác.)
- Tâm trạng anh đội viên trong lần thức dậy thứ ba được diễn tả bằng các chi tiết nào?
( Anh hốt hoảng giật mình
Anh vội vàng nằng nặc
 Mời bác ngủ Bác ơi!
 Trời sắp sáng mất rồi
 Bác ơi! Mời Bác ngủ!)
- Các chi tiết trên đều thể hiện tình cảm của anh đội viên đối với Bác Hồ, đó là tình cảm gì?
Lần thứ ba thức dậy:
Laàn thöù ba thöùc daäy: 
Anh vội vàng nằng nặc
 Mời bác ngủ Bác ơi!
à Tình cảm lo lắng chân thành cao độ của anh đội viên đối với Bác.( yêu thương, cảm phục, ngưỡng vọng)
- Nhận xét của em về cách cấu tạo lời thơ sau:
 Mời Bác ngủ Bác ơi!/ Bác ơi! Mời Bác ngủ!
điều đó có tác dụng gì trong việc thể hiện tâm trạng của người chiến sĩ?(Đảo trật tự ngôn từ, lặp lại các cụm từ (Mời Bác ngủ Bác ơi!))
? Khi biết được nguyên nhân Bác ko ngủ, cảm nhận được tấm lòng của Bác anh đội viên có tâm trạng như thế nào?
+ Anh vui sướng thức luôn cùng Bác. 
- Diễn tả niềm vui của anh bộ đội được thức cùng bác trong đêm Bác không ngủ. ở bên Bác, người chiến sĩ như được tiếp thêm niềm vui, sức sống.
- Vì sao trong bài thơ không kể lần thứ hai anh đội viên thức giấc? Điều này có ý nghĩa gì?
(GV: cho thấy trong đêm đó ah đội viên nhiều lần thức giấc; Lân nào cũng chứng kiến Bác không ngủ.)
? Hãy cho biết vì sao trong đoạn kết tác giả viết:
Đêm nay Bác ngồi đó ...... Bác là Hồ Chí Minh?
( Bác không ngủ được ví lo việc nước, thương anh bộ đội, dân công,... đã là một lẽ thường tình của cuộc đời Bác)
GV chốt: Bác không ngủ vì lo việc nước, thương bộ đội, thương đoàn dân công, việc không ngủ của Bác chỉ là một “lẽ thường tình” vì cái đêm không ngủ trong bài thơ chỉ là một trong vô vàn những đêm không ngủ của Bác. Hơn nữa Bác là Hồ Chí Minh, lãnh tụ của một dân tộc, cuộc đời của Bác là dành trọn vẹn cho nhân dân, cho Tổ Quốc.
Theo em bài thơ thể hiện tình cảm gì?
KNS: Bài thơ thể hiện tấm lòng yêu thương, giản dị, mà sâu sắc của Bác đối với quân và dân ta. Đồng thời biểu hiện tình cảm yêu quý, cảm phục của người chiến sĩ đối với Bác.
- Em nhận thức được gì về nghệ thuật thơ?
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả: 
- Minh Huệ: Tên khai sinh là Nguyễn Thái, sinh 1927, quê Nghệ An, làm thơ từ thời kháng chiến chống thực dân Pháp.
2. Tác phẩm:
 Bài thơ viết về một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường đi chiến dịch năm 1950.
- Thể thơ : 5 chữ. 
* Bố cục: Chia 3 phần.
 Khổ 1: Thắc mắc của anh đội viên vì sao Bác mãi ko ngủ được. 
- Diễn biến câu chuyện: Khổ 2 -> khổ 15: Câu chuyện giữa anh đội viên với Bác Hồ, trong đêm rừng Việt Bắc.
- Kết truyện: Khổ 16: Lý do khụng ngủ được của Bác Hồ.
II. Tìm hiểu văn bản
1. Hình tượng Bác Hồ qua cảm nhận của anh đội viên:
- Hình ảnh Bác Hồ hiện lên trong một đêm khuya, bên bếp lửaa, ngoài trời mưa lâm thâm, mái lều tranh xơ xác.
+ Hình dáng- tư thế: Ngồi lặng im, vẽ mặt trầm ngâm,...
+ Cử chỉ - hành động: Đốt lửa, dém chăn cho các chiến sĩ,...
+ Lời nói: bộc lộ nổi lòng lo lắng cho chiến sĩ, bộ đội và nhân dân.
=> Hình ảnh Bác Hồ hiện lên giản dị, gần gũi, chân thật mà hết sức lớn lao với tấm lòng yêu thương mênh mông, sâu nặng, chăm lo ân cần- chu đáo với chiến sĩ và đồng bào.
* Nghệ thuật:
- Miêu tả theo trình tự không gian, thời gian, cử chỉ, lời nói, tâm trạng.
- Dùng nhiều từ láy gợi hình: trầm ngâm, đinh ninh,phăng phắc,...
2. Tâm tư của người đội viên chiến sĩ:
- Lần đầu tiên thức dậy: ngạc nhiên -> cảm nhận được sự lớn lao và gần gũi của vị lãnh tụ -> lo lắng cho Bác.
- Lần thứ ba thức dậy: hốt hoảng thấy Bác vẫn “ngồi đinh ninh” -> Nằng nặn đòi Bác ngủ.
=> Diễn tả tăng dần mức độ bồn chồn, lo cho sức khỏe của Bác, diễn tả tình cảm lo lắng chân thành của người đội viên đối với Bác.
Þ Thương yêu, cảm phục, ngưỡng vọng.
+ Anh vui sướng thức luôn cùng Bác. 
à Cảm nhận sự yêu thương tình cảm mênh mông, vừa thiêng liêng vừa gần gũi và niềm tự hào về vị lãnh tụ vĩ đại mà bình bình dị.
III. TỔNG KẾT: 
1) Nội dung: Qua câu chuyện về một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường đi chiến dịch, bài thơ thể hiện tấm lòng yêu thương sâu sắc rộng lớn của Bác với bộ đội và nhân dân, tình cảm yêu kính, cảm phục của người chiến sĩ đối với lãnh tụ.
2) Nghệ thuật: sử dụng thể thơ năm chữ có nhiều vần liền thích hợp với lối kể chuyện, kết hợp miêu tả, kể với biểu cảm, có nhiều chi tiết giản dị, chân thực và cảm động.
HĐ 3. Luyện tập và mở rộng: 
- Chọn một Hs đọc diễn cảm lại bài thơ.
- Viết đoạn văn cảm nhận về hình ảnh Bác Hồ thông qua bài thơ. 
- GV: Hệ thống lại nội dung cơ bản của tiết học.
- Chỉ ra sự kết hợp độc đáo, phù hợp giữa thể thơ năm chữ với lối kể chuyện kết hợp miêu tả, biểu cảm.
4. Hướng dẫn về nhà, hoạt động tiếp nối: ( 2phút)
- Tìm hiểu kĩ hoàn cảnh sáng tác bài thơ .
- Học thuộc bài thơ, nắm giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.
- Chuẩn bị bài mới “ Ẩn dụ” ( đọc kĩ các ngữ liệu ) 
IV. Kiểm tra đánh giá chủ đề/ bài học: ( 2 phút)
- HS Hệ thống lại nội dung cơ bản của tiết học.
GV nhận xét đánh giá chủ đề thông qua phần trả lời câu hỏi ở HĐ 3.
V. Rút kinh nghiệm
..
Ngày soạn: 05-05-2020
TiÕt 95. 
Bµi 23: ẨN DỤ
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức, kỹ năng, thái độ:
* Kiến thức: 
- Nắm được khái niệm ẩn dụ.
- Hiểu và nhớ được tác dụng của ẩn dụ.
* Kỹ năng: Bước đầu nhận biết và phân tích được ý nghĩa cũng như tác dụng của ẩn dụ trong thực tế sử dụng Tiếng Việt.
- Bước đầu có kĩ năng tự tạo ra một số ẩn dụ đơn giản trong nói và viết .
* Thái độ: Yêu thích tiếng việt, HS có ý thức sử dụng ẩn dụ trong việc nói - viết.
2. Phẩm chất, năng lực cần hình thành và phát triển cho HS:
Giúp HS phát triển một số năng lực: 
- Năng lực giải quyết vấn đề; Năng lực giao tiếp, hợp tác. sử dụng ngôn ngữ.
- Năng lực tiếp nhận văn bản, năng lực cảm nhận thẩm mĩ.
II. Chuẩn bị của GV và HS:
* Giáo viên: Sử dụng SGK, SGV, bài giảng, bảng phụ.
* Học sinh: SGK, chuẩn bị bài soạn.
III. Tổ chức các hoạt động dạy học:
1. Ổn định tổ chức: (1 phút)
Kiểm tra bài cũ: ( 4 phút)
 ? Nhân hoá là gì, cho VD minh hoạ 
 ? Các kiểu nhân hoá, cho VD minh hoạ 
Bài mới: ( 36 phút)
 HĐ 1. Tìm hiểu thực tiễn (Khởi động) ( 1 phút)
Trong văn chương, ngoài phép so sánh mà chúng ta đã biết, còn một kiểu so sánh khác. Đó là so sánh ngầm hay còn gọi là ẩn dụ. Vậy thế nào là ẩn dụ ? Chúng ta sẽ tìm hiểu qua bài học hôm nay.
HĐ 2. Tìm tòi, tiếp nhận kiến thức ( 17 phút)
Hoạt động của thầy
Nội dung bài học
- HS đọc mẫu SGK - 68
- Nêu yêu cầu 
? Đoạn thơ trên trích từ văn bản nào? Hãy cho biết nội dung của đoạn thơ?
(Sự chăm chút, yêu thương của Bác với các anh chiến sĩ và tình cảm của anh đối với Bác).
- Vì sao có thể dùng "Người Cha" để chỉ Bác Hồ?
Cụm từ người cha được dùng để chỉ ai? vì sao có thể ví như vậy?(Cụm từ Người Cha dùng để chỉ Bác Hồ . Có thể ví như vậy vì nhân dân ta, với lòng yêu kính Bác Hồ, đã coi Người là cha già chung của dân tộc.)
Cách nói này có gì giống và khác với phép so sánh?
Qua ví dụ vừa phân tích theo em ẩn dụ là gì?(Ẩn dụ là gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên sự vật ,hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình ,gợi cảm cho sự diễn đạt
cho ví dụ)
?Vì sao nhà thơ lại không nói: "Bác Hồ mái tóc bạc" mà lại dùng "Người Cha"(Thể hiện tình cảm của Bác Hồ với các anh bộ đội như tình cha con; Tình cảm kính yêu, biết ơn của các chiến sĩ với Bác. )
? Nếu không đặt câu thơ đó trong văn cảnh (bài thơ) liệu chúng ta có hiểu "Người cha" là ai không? (Không)
- Gv đưa 1 mẫu khác.
Tố Hữu có nhiều VD tương tự:
+ Bác Hồ, cha của chúng con.
Hồn của muôn hồn.
+ Người là Cha, là Bác, là Anh,
Quả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ.
 (Sáng tháng năm- Tố Hữu)
?Cụm từ người cha trong khổ thơ của Minh Huệ và trong khổ thơ của Tố Hữu có gì giống nhau và khác nhau?
So sánh:
* Giống: hai hình ảnh có nét tương đồng à tăng sức gợi hình, gợi cảm.
* Khác: 
Bác Hồ - Người Cha
 Vế A Vế B
* Ẩn dụ:
 Ẩn - Người Cha
 Vế A Vế B
- GV: + Minh Huệ lược bỏ vế A chỉ còn vế B
 + Tố Hữu không lược bỏ mà câu thơ còn nguyên vẹn hai vế A và B.
- GV: Cách nói của Minh Huệ ẩn đi vế A (sự vật được so sánh), không có phương diện so sánh và từ so sánh. Cách nói này có tính hàm súc cao hơn, gợi ra nhiều liên tưởng
Þ Khi phép so sánh được lược bỏ vế A người ta gọi là phép so sánh ngầm hay còn gọi là ẩn dụ.
? Em hiểu ẩn dụ là gì? 
- HS đọc ghi nhớ.
- GV chốt kiến thức.
- GV: Vậy ẩn dụ có những kiểu nào? (Chuyển ý)
2. Nhận xét:
- HS đọc mẫu (SGK- 68-69).
- Nêu yêu cầu 
? Lửa hồng ở đây chỉ cái gì? 
- Lửa hồng: Chỉ màu đỏ của hoa. (giống về hình thức). 
? Vì sao tác giả ví lửa hồng với màu của hoa? 
(Màu của lửa giống màu của hoa dâm bụt)
? Từ "Thắp" là từ loại nào? Em hiểu như thế nào về hành động "thắp"? (Châm lửa làm cho sáng lên)
- Thắp: Chỉ sự nở rộ của hoa, sáng lên màu đỏ .( Giống về cách thức thực hiện).
- GV: + Lửa hồng là màu đỏ hoa râm bụt, chỉ sự nở hoa, màu đỏ được ví như ngọn lửa hồng à sự tương đồng về hình thức giữa các sự vật, hiện tượng => Ẩn dụ hình thức.
+ Thắp: nở hoa à được ví với hành động thấp là vì chúng giống nhau về cách thức thực hiện à sự tương đồng về cách thức thực hiện hành động.
=> Ẩn dụ cách thức.
- Ở mẫu 2: "Thấy" là hành động của giác quan nào? (Mắt)
?Trong câu văn của Nguyễn Tuân tác giả lại cảm nhận "Nắng" bằng giác quan nào? (Vị giác)
? Tại sao tác giả lại nói như vậy?
(Nắng rất đẹp sau kì mưa dầm).
- GV trở lại mẫu phần I.
Từ những ví dụ trên, hãy nêu lên một số kiểu ẩn dụ?
+ HS trao đổi nhóm 3p tìm ví dụ.
+ Gv gọi HS đọc ví dụ và cho HS khác nhận xét, sau đo GV chốt lại và rút ra phần ghi nhớ.
- Gv chốt: có 4 kiểu ẩn dụ:
Ẩn dụ hình thức
Ẩn dụ cách thức
Ẩn dụ phẩm chất
Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
Gọi HS đọc ghi nhớ.
I. Ẩn dụ là gì?
1. Mẫu 
2. Nhân xét:
- Người cha - chỉ Bác Hồ.
Người Cha dùng để chỉ Bác Hồ . Có thể ví như vậy vì nhân dân ta, với lòng yêu kính Bác Hồ, đã coi Người là cha già chung của dân tộc.
Nét tương đồng trong cách dùng từ ngữ đó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt => ẩn dụ.
* Ghi nhớ (SGK- Tr68)
II. Các kiểu ẩn dụ
1. Mẫu
2. Nhận xét:
Lửa hồng: màu đỏ (hoa dâm bụt) à sự tương đồng về hình thức.
Thắp à nở hoa ( ví với lửa hồng)
à sự tương đồng về cách thức.
- Nắng giòn tan: Nắng to, rực rỡ, rất đẹp. (Cảm nhận "nắng" bằng vị giác - sự chuyển đổi cảm giác ).
*. Ghi nhớ 2 (SGK- 69)
HĐ 3. Luyện tập và mở rộng: ( 17 phút)
III. Luyện tập
1. Bài tập 1:
- HS đọc bài tập – trang 69 , nêu yêu cầu.
- GV phát phiếu học tập ghi bài tập để HS so sánh.
- HS làm độc lập.
 - HS làm vào vở.
* Cách 1: diễn đạt bình thường.
* Cách 2: sử dụng so sánh.
* Cách 3: Sử dụng ẩn dụ.
Tác dụng của cách 2 và 3 tạo tính hình tượng, biểu cảm hơn so với cách 1. Nhưng cách 3 có tính hàm súc cao hơn.
III. Luyện tập
1. Bài tập 1:
 So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách diễn đạt:
+ Cách 1: Cách nói bình thường.
+ Cách 2: Sử dụng so sánh.(Gợi cảm súc)
+ Cách 3: Sử dụng ẩn dụ.
-> Có tính hàm súc, gợi nhiều liên tưởng về tình yêu thương của Bác với các anh đội viên: Trong hoàn cảnh thiếu thốn, khó khăn Bác vẫn dành thời gian quan tâm chu đáo tới cuộc sống của từng đội viên. Bác như người cha trong một gia đình.
2. Bài tập 2:
- HS đọc bài tập- nêu yêu cầu.
? Để tìm được ẩn dụ trong bài tập ta làm như thế nào?
(Xác định nghĩa gốc và nghĩa chuyển -> Xem xét mối tương đồng giữa chúng.)
- HS thảo luận nhóm bàn (1 phút)
- Đại diện nhóm trình bày kết quả.
3. Bài tập 3:
- HS đọc bài tập 3 - nêu yêu cầu.
- HS làm vào vở.
? Để xác định được ẩn dụ bổ sung ta làm như thế nào?
(xác định sự vật, sự việc đó thông thường được cảm nhận bằng giác quan nào?.)
4. GV đọc chậm rãi. Chú ý: l, n ; ch,tr ; s,x ; d,r,gi.
- Học sinh viết -> chấm chéo
- Gv thu 5 bài chấm.
2. Bài tập 2:
a. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
b. Mực đen, đèn sáng.
c. Thuyền, bến.
d. Mặt trời ( câu 2)
Nét tương đồng:
a. Ăn quả: hưởng thụ thành quả lao động à cách thức.
Kẻ trồng cây: người lao động, gây dựng à tương đồng về phẩm chất.
b. Mực, đen: cái xấu.
đèn, sáng: tốt, hya, tiến bộ à tương đồng về phẩm chất.
c. Thuyền: người ra đi;
 Bến: người ở lạià tương đồng về phẩm chất.
d. Mặt trời: Bác Hồ à tương đồng về phẩm chất.
3. Bài tập 3:
 Các ẩn dụ chuyển đổi cảm giác:
a. Chảy: Hồi thơm - sức lan toả, khuếch tán của hương hoa.
c. Mỏng, nghiêng: Cảm nhận tiếng rơi của chiếc lá đa bằng xúc giác và thị giác
-> Nghe tiếng rơi của chiếc lá đa mà cảm nhận được độ dày, mỏng và đường nét nghiêng ngả của âm thanh: Sự bất ngờ lí thú.
4. Chính tả (Nghe viết)
5. Buổi học cuối cùng
(từ: Tuy nhiên.-> buổi học cuối cùng này).
4. Hướng dẫn về nhà, hoạt động tiếp nối: ( 2phút)
- Học bài. Nhớ khái niệm ẩn dụ, viết 1 đoạn văn miêu tả có sử dụng phép ẩn dụ.
- Chuẩn bị tiết 96: Luyện nói văn miêu tả.
- Trả lời câu hỏi.
- Làm bài tập 3 c, d
IV. Kiểm tra đánh giá chủ đề/ bài học: ( 2 phút)
? Ẩn dụ là gì?(Ẩn dụ là gọi tên sự vật hiện tượng này bằng tên sự vật ,hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt)
V. Rút kinh nghiệm
..
Ngày soạn: 05-05-2020 
Tuần 25
Tiết 96	 KIỂM TRA VĂN HỌC 
I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức, kỹ năng, thái độ:
* Kiến thức: Giúp HS hệ thống hoá kiến thức về các văn bản văn xuôi và thơ hiện đại đã học. Đánh giá kết quả học tập của học sinh.
* Kỹ năng: Rèn luyện kĩ năng tổng hợp kiến thức, trình bày bài có bố cục rõ ràng, sạch sẽ.
* Thái độ: Giáo dục ý thức chủ động, tự giác khi làm bài.
2. Phẩm chất, năng lực cần hình thành và phát triển cho HS:
Giúp học sinh phát triển một số năng lực:
- Năng lực làm chủ và phát triển bản thân: Năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề
- Năng lực xã hội: Năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác.
- Năng lực công cụ: Năng lực sử dụng ngôn ngữ 
- Năng lực đặc trưng của bộ môn: năng lực tiếp nhận văn bản, năng lực cảm nhận thẩm mĩ.
II. Chuẩn bị:
GV: Ma trận đề, đề kiểm tra, đáp án, biểu điểm
A. THIẾT LẬP MA TRẬN
Mức độ
Tên Chủ đề
Nhận biết
Thông hiểu
Vận dụng
Cộng
Mức độ thấp
Mức độ cao
1. Truyện 
- Bài học đường đời đầu tiên; Bức tranh của em gái tôi.
- Nhớ được tên tác giả, tác phẩm truyện đã học.
- Hiểu được bài học đầu tiên của Dế Mèn.
- Biết viết đoạn văn miêu tả một nhân vật trong truyện đã học. 
Số câu:2
6đ
= 60%
Số câu
Số điểm 
Tỉ lệ %
Số câu :1/2
Số điểm: 1
 Tỉ lệ: 10%
Số câu:1/2 
Số điểm: 1
 Tỉ lệ: 10% 
Số câu:0
Số điểm 
Tỉ lệ: 
Số câu:1
Số điểm :4 
Tỉ lệ: 40%
2. Thơ
Đêm nay Bác không ngủ.
 - Nhớ được văn bản thơ đã học.
- Hiểu nội dung bài thơ.
Số câu:1
4 đ
= 40%
Số câu
Số điểm
Tỉ lệ %
Số câu: 1/2
Số điểm: 2
Tỉ lệ: 20%
Số câu:1/2 
Số điểm:2 
Tỉ lệ: 20%
Sốcâu:0
Số điểm 
Tỉ lệ: 
Số câu:0
Số điểm :0 
Tỉ lệ: 0%
Tổng số câu
Tổng số điểm
Tỉ lệ %
Số câu: 1
Số điểm: 3
Tỉ lệ: 30%
Số câu : 1
Số điểm: 3
Tỉ lệ: 30%
Sốcâu:0 
Sốđiểm: 
Tỉ lệ: 
Số câu:1
Số điểm: 4
Tỉ lệ: 40%
Số câu:3
Số điểm: 10 Tỉ lệ: 100%
B. ĐỀ BÀI
Câu 1: (2 điểm) 
a, Văn bản “ Bài học đường đời đầu tiên” được trích từ tác phẩm nào, của tác giả nào ?
b, Bài học đường đời đầu tiên mà Dế Mèn rút ra là gì ? 
Câu 2: (4 điểm) 
 a, Chép theo trí nhớ hai khổ thơ đầu bài thơ “Đêm nay Bác Không ngủ” của tác giả Minh Huệ.
 b, Nêu nội dung chính của bài thơ “Đêm nay Bác Không ngủ” ?
Câu 3 : (4 điểm)
 Viết một đoạn văn ngắn (từ 7->10 câu) miêu tả nhân vật Kiều Phương trong truyện Bức tranh của em gái tôi.
C. ĐÁP ÁN VÀ BIỂU ĐIỂM
Câu
Nội dung
Điểm
Câu 1
a, + Văn bản “ Bài học đường đời đầu tiên” trích từ tác phẩm “ Dế mèn phiêu lưu kí”.
 + Tác giả: Tô Hoài.
b, Bài học đường đời đầu tiên mà Dế Mèn rút ra là : Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ không chỉ mang vạ cho người khác mà còn mang vạ cho mình.
0,5đ
 0,5đ
 1 đ
Câu 2
a, Chép chính xác hai khổ thơ đầu mỗi câu 0,25đ:
Anh đội viên thức dậy
Thấy trời khuya lắm rồi
Mà sao Bác vẫn ngồi
Đêm nay Bác không ngủ
Lặng yên bên bếp lửa
Vẻ mặt Bác trầm ngâm
Ngoài trời mưa lâm thâm
Mái lều tranh xơ xác
 ( Đêm nay Bác Bác không ngủ- Minh Huệ ) 
b, Nội dung chính của bài thơ:
+ Bài thơ thể hiện tấm lòng yêu thương bao la của Bác Hồ với bộ đội và nhân dân.
+ Tình cảm kính yêu, cảm phục của bộ đội của nhân dân ta đối với Bác. 
1 đ
1 đ
1 đ
1 đ
Câu 3
* Hình thức: Viết đúng yêu cầu, lời văn trong sáng, mạch lạc, không mắc lỗi. 
* Nội dung: Đảm bảo các ý sau về nhân vật Kiều Phương :
 - Ngoại hình: nhỏ nhắn, mặt mày, quần áo luôn lấm lem nhọ nồi và các vệt màu... 
 - Lời nói: Rất hồn nhiên, không hề tỏ ra bực bội khó chịu với nguời khác... 
 - Hành động : Hoạt bát, vui vẻ, chăm chỉ với công việc sáng tác tranh, khi bị rầy la thì xịu xuống một lúc rồi lại véo von ca hát và làm việc ...
1 đ
1 đ
1 đ
1 đ
Hs: giấy, viết.
III. Tổ chức các hoạt động dạy học:
1. Ổn định tổ chức: (1 phút)
Kiểm tra bài cũ: ( không)
Bài mới: 
 HĐ 1. Tìm hiểu thực tiễn (Khởi động) 
Phát đề.
 HĐ 2. Tìm tòi, tiếp nhận kiến thức
HS làm bài 
HĐ 3. Thu bài: ( 1 phút)
4. Hướng dẫn về nhà, hoạt động tiếp nối: ( 1phút)
Dặn hs về nhà tập làm lại bài kiểm tra..
Soạn bài: xem lại bài viết tả cảnh ( viết ở nhà hôm trước)
IV. Kiểm tra đánh giá chủ đề/ bài học: ( 2 phút)
GV nhận xét đánh giá tiết học .
V. Rút kinh nghiệm
....