Đề thi chọn học sinh giỏi môn Sinh học Lớp 9 (Đề dự bị) - Năm học 2014-2015 - Phòng GD&ĐT TP Hải Dương (Kèm hướng dẫn chấm)

PHÒNG GD & ĐT TP HẢI DƯƠNG
ĐỀ DỰ BỊ
ĐỀ THI CHỌN HỌC SINH GIỎI LỚP 9
NĂM HỌC 2014 - 2015
MÔN SINH HỌC
Thời gian làm bài: 150 phút
(Đề thi gồm 07 câu, 02 trang)
Câu 1 (1,0 điểm):
 a) Nêu khái niệm phép lai phân tích?
	b) Biết, gen A quy định thân cao, gen a quy định thân thấp, bằng sơ đồ lai xác định cá thể có kiểu hình thân cao là đồng hợp hay dị hợp? 
Câu 2 (1,5 điểm): 
Ở đậu Hà Lan, gen A quy định hạt vàng, gen a quy định hạt xanh, gen B quy định vỏ trơn, gen b quy định vỏ nhăn. Các gen phân ly độc lập.
P: Hạt vàng, vỏ nhăn x Hạt xanh, vỏ trơn. 
	F1: 50% Hạt vàng, vỏ trơn: 50% Hạt vàng, vỏ nhăn.
a) Xác định kiểu gen của P trong phép lai trên. 
b) Có thể sử dụng những phép lai như thế nào để biết kiểu gen F1 Hạt vàng, vỏ trơn là đồng hợp tử hay không?
Câu 3.(2 điểm)
a. Cấu trúc điển hình của NST được quan sát rõ nhất ở kì nào của nguyên phân? Nêu ý nghĩa.
b. Ở lúa nước 2n = 24 NST. Xác định số lượng NST, trạng thái NST trong 1 tế bào ở kì giữa nguyên phân, kì sau nguyên phân, kì sau giảm phân I và kì cuối của giảm phân II.
c.Nêu các cơ chế di truyền dẫn đến sự đa dạng phong phú của sinh vật.
Câu 4 (1,5 điểm)
a. Nêu bản chất mối quan hệ giữa gen và tính trạng qua sơ đồ: 
	Gen (một đoạn ADN) à mARN à Prôtêin à Tính trạng.
b. Trong trường hợp 1 gen quy định một tính trạng thì gen lặn có thể biểu hiện ra kiểu hình khi nào?
C©u 5. (1,0 ®iÓm)
a) 	T¹i sao ë c¸c c©y giao phÊn, ng­êi ta tiÕn hµnh tù thô phÊn b¾t buéc liªn tiÕp qua nhiÒu thÕ hÖ thÊy x¶y ra sù tho¸i hãa gièng, trong khi ë c¸c c©y tù thô phÊn nghiªm ngÆt khi tù thô phÊn kh«ng dÉn ®Õn tho¸i hãa gièng? Cho vÝ dô minh häa.
b) Vai trß cña tù thô phÊn b¾t buéc vµ giao phèi cËn huyÕt trong chän gièng?
C©u 6. 2,0 ®iÓm)
 a) Nªu c¸c ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, sinh lÝ ph©n biÖt thùc vËt ­a s¸ng vµ ­a bãng?
 b) Quần thể tự điều chỉnh kích thướccủa mình bằng cách nào? Trong trường hợp nào quần thể mất khả năng tự điều chỉnh về kích thước? 
Câu 7 (1 điểm):
 a) Nêu những điểm khác nhau cơ bản giữa thường biến và đột biến.
 b) Làm thế nào để biết được một biến dị nào đó là thường biến hay đột biến?
------------- Hết-------------
Giám thị 1: .................................................. Giám thị 2: .................................................
SBD: ................... Họ và tên thí sinh: ..............................................................................
PHÒNG GD & ĐT TP HẢI DƯƠNG
ĐỀ DỰ BỊ
HƯỚNG DẪN CHẤM ĐỀ THI
CHỌN HỌC SINH GIỎI LỚP 9
NĂM HỌC 2013 - 2014
MÔN SINH HỌC
Thời gian làm bài: 150 phút
(Hướng dẫn chấm gồm  câu,  trang)
Câu
Ý
Nội dung
Điểm
1
a
Khái niệm: Lai phân tích là phép lai giữa cá thể mang tính trạng trội cần xác định kiểu gen với cá thể mang tính trạng lặn.
0,5
b
 Cây thân cao có kiểu gen: AA; Aa
 P: Thân cao x Thân thấp
 AA aa
 Gp A a
 F1 Aa 
 KH (100% thân cao)
cá thể thân cao ở thế hệ P có kiểu gen đồng hợp AA.
 P: Thân cao x Thân thấp
 Aa aa
 Gp A , a a
 F1 Aa : aa 
 KH: (50% thân cao) : (50% thân thấp)
Cá thể thân cao ở thế hệ P có kiểu gen dị hợp Aa
0,25
0,25
2
a
Xét tỉ lệ từng cặp tính trạng ở con lai F1:
+ Về màu sắc hạt: 
P: Hạt vàng x Hạt xanh à F1: 100% Hạt vàng → AA x aa
+ Về hình dạng hạt: 
P: Vỏ nhăn x Vỏ trơn à F1: 50% Vỏ trơn x 50 % Vỏ nhăn → Bb x bb
Tổ hợp kiểu gen (AA x aa).(bb x Bb) à 
P: Hạt vàng, vỏ nhăn có kiểu gen là AAbb 
P: Hạt xanh, vỏ trơn có kiểu gen là aaBb 
0,25
0,25
0,25
0,25
b
 - Sử dụng phép lai phân tích: 
- Cho cây Hạt vàng, vỏ trơn tự thụ phấn 
0,25
0,25
3
a
Giao tö ®ùc:
- Tõ mçi tÕ bµo sinh tinh khi kÕt thóc gi¶m ph©n I t¹o ra 2 tÕ bµo cã kÝch th­íc b»ng nhau. Nh©n chøa bé NST ®¬n béi kÐp kh¸c nhau vÒ nguån gèc vµ chÊt l­îng.
- KÕt thóc gi¶m ph©n II t¹o ra 4 tÕ bµo cã kÝch th­íc bÐ. Nh©n chøa bé NST ®¬n béi ®¬n kh¸c nhau vÒ nguån gèc vµ chÊt l­îng. VÒ sau mçi tÕ bµo t¹o thµnh mét tinh trïng, cã kh¶ n¨ng vËn ®éng ®Õn trøng ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh thô tinh. 
* Giao tử cái:
- Từ một tế bào sinh trứng, kết thúc giảm phân I tạo 1 tế bào có kích thước lớn và 1 tế bào có kích thước nhỏ. Nhân chứa bộ NST đơn bội kép khác nhau về nguồn gốc và chất lượng. 
- KÕt thóc gi¶m ph©n II t¹o 4 tÕ bµo ®¬n béi, trong ®ã cã 3 tÕ bµo kÝch th­íc bÐ kh«ng cã kh¶ n¨ng tham gia vµo thô tinh gäi lµ thÓ cùc. Mét tÕ bµo kÝch th­íc lín, h×nh cÇu t¹o thµnh trøng. 
0, 25
0,25
0,25
0,25
b
 KÝ hiÖu cña 2 cÆp nhiÔm s¾c thÓ trªn t¹i c¸c thêi ®iÓm kú ®Çu I vµ kú sau I cña gi¶m ph©n
- Kú ®Çu I: Ký hiÖu : AAaaBBbb
- Kú sau 1: NhiÔm s¾c thÓ kÐp ph©n ly ®éc lËp vÒ 2 cùc tÕ bµo theo mäi c¸ch cã thÓ cã. Ký hiÖu : Cã 2 kh¶ n¨ng x¶y ra:
 + AABB vµ aabb
 + AAbb vµ aaBB
0,5
0,25
0,25
3
a
Kì giữa của nguyên phân.
NST co xoắn cực đại, thuận lợi cho việc phân li của NST ở kì sau.
0,50
b
Các kì
Số lượng NST
Trạng thái NST
Kì giữa nguyên phân
24
Kép
Kì sau nguyên phân 
24→ 48
Kép →Đơn
Kì sau giảm phân I
24
Kép
Kì cuối giảm phân II
12
Đơn
0.50
c
- Sự phân li độc lập và tổ hợp tự do của các cặp NST trong quá trình phát sinh giao tử và sự tổ hợp tự do của chúng trong quá trình thụ tinh là cơ chế chủ yếu tạo nên các biến dị tổ hợp→ dẫn đến sự đa dạng phong phú của sinh vật.
- Sự tiếp hợp và trao đổi chéo của các NST trong cặp NST kép tương đồng ở kì đầu I của giảm phân cùng với sự phân li độc lập và tổ hợp tự do ở kì sau đã tạo nên các giao tử đơn bội khác nhau về nguồn gốc, qua thụ tinh làm tăng thêm các biến dị tổ hợp→ dẫn đến sự đa dạng phong phú của sinh vật.
0,50
0,50
4
Bản chất mối quan hệ được thể hiện trong sơ đồ:	Trình tự các nuclêôtit trong ADN(gen) quy định trình tự các nuclêôtit trong mARN, qua đó quy định trình tự các axitamin cấu thành prôtêin. Prôtêin tham gia vào cấu trúc và hoạt động sinh lí của tế bào, từ đó biểu hiện thành tính trạng của cơ thể.
0,50
Trong trường hợp 1 gen quy định một tính trạng thì gen lặn có thể biểu hiện ra kiểu hình khi:
- Ở trạng thái đồng hợp lặn
- Chỉ có 1 alen ( thể khuyết nhiễm) trong tế bào lưỡng bội
- Chỉ có một alen ở đoạn không tương đồng của cặp XY (hoặc XO) 
- Chỉ có một alen ở cơ thể mang cặp NST bị mất đoạn có alen trội tương ứng, ở thể đơn bội, ë thÓ lưìng béi đột biến gen trội thành gen lặn ở cặp gen dị hợp tử (Aa -> aa)
0,25
0,25
0,25
0,25
5
A
 + ë c¸c c©y giao phÊn, ng­êi ta tiÕn hµnh tù phÊn b¾t buéc liªn tiÕp qua nhiÒu thÕ hÖ thÊy x¶y ra sù tho¸i ho¸ gièng v×: 
* Tû lÖ thÓ ®ång hîp t¨ng, tû lÖ thÓ dÞ hîp gi¶m,c¸c gen lÆn cã h¹i gÆp nhau ë thÓ ®ång hîp g©y h¹i, g©y ra sù tho¸i ho¸ gièng.
* VÝ dô: ë ng« tù thô phÊn b¾t buéc qua nhiÒu thÕ hÖ cã hiÖn t­îng n¨ng suÊt, phÈm chÊt gi¶m => tho¸i ho¸ gièng.
+ ë c¸c c©y tù thô phÊn nghiªm ngÆt th× sù tù thô phÊn lµ ph­¬ng thøc sinh s¶n tù nhiªn nªn c¸c c¸ thÓ ®ång hîp tréi vµ lÆn ®· ®­îc gi÷ l¹i th­êng Ýt hoÆc kh«ng ¶nh h­ëng g©y h¹i ®Õn c¬ thÓ sinh vËt, kh«ng g©y ra sù tho¸i ho¸ gièng. 
VÝ dô: Cµ chua, ®Ëu Hµ Lan cã kh¶ n¨ng tù thô phÊn nghiªm ngÆt nªn khi tù thô phÊn kh«ng bÞ tho¸i ho¸ gièng v× hiÖn t¹i chóng mang c¸c cÆp gen ®ång hîp kh«ng g©y h¹i cho chóng.
0,25®
0,25®
0,25®
b
Vai trß cña tù thô phÊn b¾t buéc vµ giao phèi cËn huyÕt trong chän gièng: 
+ Duy tr× vµ cñng cè mét sè tÝnh tr¹ng mong muèn.
+ T¹o dßng thuÇn (cã c¸c cÆp gen ®ång hîp),thuËn lîi cho sù ®¸nh gi¸ kiÓu gen cña tõng dßng,ph¸t hiÖn c¸c gen xÊu ®Ó lo¹i ra khái quÇn thÓ.
0,25®
6
a
§Æc ®iÓm h×nh th¸i, sinh lý ph©n biÖt thùc vËt ­a s¸ng vµ thùc vËt ­a bãng:
C©u 6.
(1,0 ®iÓm)
§Æc ®iÓm h×nh th¸i, sinh lý ph©n biÖt thùc vËt ­a s¸ng vµ thùc vËt ­a bãng:
§Æc ®iÓm cña c©y
C©y ­a s¸ng
C©y ­a bãng
* §Æc ®iÓm h×nh th¸i:
- L¸
- PhiÕn nhá, hÑp, mµu xanh nh¹t.
- PhiÕn l¸ lín, mµu xanh thÉm.
0,25®
- Th©n
- Th©n thÊp, sè cµnh nhiÒu.
- ChiÒu cao th©n bÞ h¹n chÕ bëi vËt c¶n, sè cµnh Ýt.
0,25®
* §Æc ®iÓm sinh lÝ
- Quang hîp
- C­êng ®é quang hîp cao trong ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng m¹nh.
- Cã kh¶ n¨ng quang hîp trong ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng yÕu, quang hîp yÕu trong ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng m¹nh.
0,25®
- Tho¸t h¬i n­íc.
- §iÒu tiÕt tho¸t h¬i n­íc linh ho¹t: Tho¸t h¬i n­íc t¨ng cao trong ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng m¹nh, tho¸t h¬i n­íc gi¶m khi c©y thiÕu n­íc.
- §iÒu tiÕt tho¸t h¬i n­íc kÐm: tho¸t h¬i n­íc t¨ng cao trong ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng m¹nh, khi thiÕu n­íc c©y dÔ bÞ hÐo.
0,25®
 b. - Các cá thể trong một quần thể gắn bó với nhau thông qua 2 mối quan hệ: 
+ Quan hệ hỗ trợ: Ví dụ: Các con trâu trong đàn trâu rừng hỗ trợ nhau để chống lại các loài thú săn mồi.
+ Quan hệ cạnh tranh: Ví dụ: Các con sói cùng đàn tranh giành thức ăn với nhau.
- Các mối quan hệ trên giúp quần thể tồn tại và phát triển ổn định vì:
 + Quan hệ hỗ trợ giúp các cá thể trong quần thể kiếm sống hiệu quả hơn, bảo vệ nhau chống lại kẻ thù tốt hơn.
 + Quan hệ cạnh tranh giúp quần thể duy trì số lượng và phân bố cá thể hợp lí, phù hợp với khả năng đáp ứng nguồn sống của môi trường giúp quần thể phát triển ổn định. 
0.25
0.25
,
0.25
0,25
7
Những điểm khác nhau cơ bản giữa thường biến và đột biến:
Thường biến
Đột biến
- Biến đổi kiểu hình, không liên quan với biến đổi kiểu gen
- Xuất hiện đồng loạt, theo hướng xác định thích ứng với môi trường.
- Thường có lợi
- Không di truyền được
- Biến đổi kiểu gen đưa đến biến đổi kiểu hình.
- Xuất hiện cá biệt, ngẫu nhiên, không định hướng.
- Thường có hại.
- Di truyền được
b) Cách nhận biết một biến dị nào đó là thường biến hay đột biến:
Dựa vào đặc điểm biểu hiện để nhận biết:..
0,25
0,25
0,25
0,25
* Chú ý: Học sinh có thể làm cách khác, nếu đúng vẫn cho điểm tối đa.
------------- Hết-------------