Bài giảng môn Tin học Lớp 8 - Bài 4: Sử dụng biến trong chương trình

 Chào mừng quí Thầy 
 Cô cùng các em học sinh 
Ta có thể viết một chương trình cho phép người sử dụng nhập từ bàn phím bán kính của hình tròn, sau đó tính diện tích cho hiển thị kết quả ra màn hình hay không ? 
Vậy R trong chương trình trên dùng để lưu trữ dữ liệu nhập vào. Trong ngôn ngữ lập trình, R được gọi là biến . 
Đây chính là nội dung của bài học hôm nay. 
1. Biến là công cụ trong lập trình : 
- Biến là một đại lượng dùng để lưu trữ dữ liệu . Giá trị của biến có thể thay đổi trong khi thực hiện chương trình. 
- Dữ liệu do biến lưu trữ được gọi là giá trị của biến. 
5 là giá trị của biến 
x 
biến x 
5 
1. Biến là công cụ trong lập trình : 
 Ví dụ 1 : (sgk) 
Writeln (15+5); 
Writeln (x + y ); 
in ra màn hình số 20 và đưa con trỏ xuống đầu dòng tiếp theo 
Chúng ta có thể viết lại câu lệnh trên như sau : 
Ta có thể sử dụng hai biến X và Y để lưu giữ giá trị của hai số 15 và 5. Khi đó : 
1. Biến là công cụ trong lập trình : 
 Ví dụ 1 : (sgk) 
 Writeln (x +y ); 
Chương trình thực hiện như sau: 
 20 (= X+Y ) 
X 
Y 
15 
5 
1. Biến là công cụ trong lập trình : 
Ví dụ 2 : 
Tính giá trị của các biểu thức: 
Có thể thực hiện như sau: 
1. Biến là công cụ trong lập trình : 
Ví dụ 2 : 
p1 
p2 
x  100+50 
 x / 3 
 ? 
 x / 5 
 ? 
2. Khai báo biến : 
* Khai báo biến gồm: 
- Khai báo tên biến 
- Khai báo kiểu dữ liệu của biến 
Tên biến do người sử dụng đặt theo quy tắc của ngôn ngữ lập trình. 
1. Biến là công cụ trong lập trình : 
Quy tắc đặt tên của ngôn ngữ lập trình như thế nào ? 
2. Khai báo biến : 
1. Biến là công cụ trong lập trình : 
Ví dụ 3: Khai báo biến trong Pascal: 
Var m, n : integer ; 	 s, dientich : real ; 	 thong_bao, ten : string ; 
Khai báo trên có bao nhiêu biến, 
mỗi biến có kiểu dữ liệu gì ? 
Bài 4 : SỬ DỤNG BIẾN TRONG CHƯƠNG TRÌNH 
2. Khai báo biến : 
1. Biến là công cụ trong lập trình : 
Ví dụ 3: Khai báo biến trong Pascal: 
Var m, n : integer ; 	 s, dientich : real ; 	 thong_bao, ten : string ; 
Từ khoá 
Biến kiểu số nguyên (Integer) 
Biến kiểu số thực (Real) 
Biến kiểu xâu (string) 
Var : ; 
Trong đó : 
 Var là từ khóa. 
 Tên biến do người lập trình đặt (theo quy tắt đặt tên trong Pascal). 
 Kiểu dữ liệu : Là kiểu dữ liệu của biến sẽ nhận trong chương trình. 
2. Khai báo biến : 
1. Biến là công cụ trong lập trình : 
Lưu ý : Tuỳ theo ngôn ngữ lập trình, cú pháp khai báo biến có thể khác nhau. 
Cú pháp khai báo biến: 
2. Khai báo biến : 
1. Biến là công cụ trong lập trình : 
Bài tập 1: Khai báo biến trong Pascal: 
Var A,B : Integer ; 	 C : Char ; 
 R : Real ; 
 Khai báo hai biến A , B có kiểu số nguyên, biến C kiểu kí tự; biến R kiểu số thực: 
2. Khai báo biến : 
1. Biến là công cụ trong lập trình : 
Bài tập 2 : Đánh dấu ۷ v ào lựa chọn đúng hoặc sai : 
Khai báo 
Đúng 
Sai 
Var end : String; 
Var a,b : Integer ; 
 C : Real ; 
Var 5ch : String ; 
Var x : Char 
Var m,n : Integer ; 
Var chieu dai : Real; 
Var bankinh,S : Real ; 
 P , S : Integer ; 
۷ 
۷ 
۷ 
۷ 
۷ 
۷ 
۷ 
 1. Biến là công cụ trong lập trình: 
 2. Khai báo biến: 
- Caùc Thao taùc coù theå thöïc hieän vôùi bieán laø: 
 + Tính toaùn vôùi giaù trò cuûa bieán: thực hiện tính toaùn caùc bieåu thöùc chöùa bieán töông töï nhö caùc bieåu thöùc soá cuï theå 
 + Gaùn giaù trò cho bieán 
3. Sử dụng biến trong chương trình : 
gán giá trị -c/b vào cho biến x 
Vd: 
x -c/b 
 biến x nhận giá trị -c/b 
Trong ñoù: daáu bieåu thò pheùp gaùn 
Teân bieán Bieåu thöùc caàn gaùn giaù trò cho bieán; 
x y 
bieán x ñöôïc gaùn giaù trò cuûa bieán y 
bieán i ñöôïc gaùn giaù trò hiện tại của i cộng theâm 5 đơn vị 
i i + 5 
Gán bằng lệnh gán 
- Caâu leänh gaùn giaù trò trong caùc NNLT coù daïng: 
Nhập giá trị cho biến 
Ví duï : 
 1. Biến là công cụ trong lập trình 
 2. Khai báo biến 
3. Sử dụng biến trong chương trình : 
- Kí hieäu pheùp gaùn trong Pascal laø daáu := 
- Cú pháp câu leänh gaùn giaù trò cho bieán: 
 := ; 
LÖnh 
1) X:=12; 
2) X:=Y; 
3) X:=X+1; 
4)X:=(a+b)/2 ; 
ý nghÜa 
G¸n gi¸ trÞ sè 12 vµo biÕn nhí X . 
G¸n gi¸ trÞ ®· l­u trong biÕn nhí Y vµo biÕn nhí X . 
Tăng giá trị của biến x lên 1 đơn vị, kết quả gán lại cho biến x. 
Thực hiện phép toán tính trung bình cộng hai giá trị nằm trong hai biến a và b, rồi gán kết quả cho biến x. 
 1. Biến là công cụ trong lập trình 
 2. Khai báo biến 
3. Sử dụng biến trong chương trình : 
- Kí hieäu pheùp gaùn trong Pascal laø daáu := 
 := ; 
- Caâu leänh gaùn giaù trò cho bieán trong Pascal coù daïng: 
Qua VD treân em thaáy khi gaëp caâu leänh gaùn Pascal seõ laøm gì? 
 - Khi gaëp caâu leänh gaùn := Pasal seõ tính toaùn giaù trò cuûa bieåu thöùc ôû beân phaûi pheùp gaùn vaø gaùn giaù trò naøy cho bieán ôû beân traùi pheùp gaùn 
N ếu kiểu dữ liệu của giá trị thu được ở bên phải phép gán không trùng với kiểu dữ liệu của biến ở bên trái phép gán thì sao? 
 1. Biến là công cụ trong lập trình 
 2. Khai báo biến 
3. Sử dụng biến trong chương trình : 
 1. Biến là công cụ trong lập trình 
 2. Khai báo biến 
- Kí hieäu pheùp gaùn trong Pascal laø daáu := 
- Caâu leänh gaùn giaù trò cho bieán trong Pascal coù daïng: 
* Löu yù : 
- Kieåu döõ lieäu cuûa giaù trò ñöôïc gaùn cho bieán phaûi thường truøng vôùi kieåu cuûa bieán vaø khi ñöôïc gaùn giaù trò môùi thì giaù trò cuõ cuûa bieán seõ bò xoùa 
3. Sử dụng biến trong chương trình : 
 := ; 
 1. Biến là công cụ trong lập trình 
 2. Khai báo biến 
3. Sử dụng biến trong chương trình : 
- Lệnh gán : 
- Lệnh nhập giá trị cho biến : 
Readln(tªnbiÕn); 
Tªn biÕn := BiÓu thøc ; 
VD: Readln(r); // nhập giá trị cho biến r 
Ví dụ: Hãy giải thích ý nghĩa của các câu lệnh sau đây 
a. a:=200;	b. x:=100/2; 
c. s:=‘School’; 	d. Readln(a); 
 1. Biến là công cụ trong lập trình 
 2. Khai báo biến 
4. Hằng : 
 - H»ng lµ ®¹i l­îng ®Ó l­u tr÷ d÷ liÖu vµ h»ng cã gi¸ trÞ kh«ng ®æ i trong suèt qu¸ tr×nh thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh. 
3. Sử dụng biến trong chương trình : 
Vaäy haèng laø gì? 
Muoán söû duïng ñöôïc haèng trong chöông trình tröôùc tieân ta phaûi laøm gì? 
 - Để sử dụng được hằng, ta phải khai báo. 
 1. Biến là công cụ trong lập trình 
 2. Khai báo biến 
4. Hằng : 
3. Sử dụng biến trong chương trình : 
 - C ú pháp khai báo hằng : 
Const tên hằng = giá trị của hằng ; 
Ví dụ : 
Tên hằng 
Giá trị của hằng 
Từ khoá 
Haõy xaùc ñònh töø khoùa, teân haèng vaø giaù trò cuûa haèng trong VD treân? 
Qua VD treân em haõy n êu cuù phaùp khai baùo haèng trong chöông trình? 
 1. Biến là công cụ trong lập trình 
 2. Khai báo biến 
3. Sử dụng biến trong chương trình : 
4. Hằng : 
Bài tập : Với khai báo : 
Lệnh 
Đúng 
Sai 
1) Chuvi:=2*pi*bankinh; 
2) Pi:=3.1416 
3) bankinh:=bankinh+2; 
Các phép gán sau đúng hay sai ? 
Var Chuvi: Real; 
۷ 
۷ 
۷ 
 * Löu yù : - Khoâng theå duøng caâu leänh ñeå thay ñoåi giaù trò cuûa haèng ôû baát kì vò trí naøo trong chöông trình 
Khi caàn thay ñoåi giaù trò cuûa haèng ta laøm nhö theá naøo? 
- Khi cần thay đổi giá trị của hằng, ta chỉ cần thay đổi tại nơi khai báo. 
 Khái niệm biến, hằng : 
 Khai báo biến 
 Sử dụng biến trong chương trình : 
TỔNG KẾT 
 Khai báo hằng 
Var 	 : ; 
Const = ; 
- Lệnh gán : 
- Lệnh nhập giá trị cho biến : 
Readln(tªnbiÕn); 
 := ; 
Neâu ñieåm khaùc nhau giöõa haèng vaø bieán 
Gi¸ trÞ cña biÕn cã thÓ thay ®æi, gi¸ trÞ cña h»ng kh ô ng thay đổi trong khi thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh. 
BiÕn vµ h»ng lµ c¸c ®¹i l­îng ®­îc dïng ®Ó l­u tr÷ d÷ liÖu . 
BiÕn vµ h»ng ph¶i ®­îc khai b¸o tr­íc khi sö dông. 
BÀI TẬP 
Baøi 5/33 (SGK): Haõy lieät keâ caùc loãi coù trong chöông trình döôùi ñaây vaø söûa laïi cho ñuùng? 
 var a, b:= integer; 
 const c:=3; 
 begin 
	a:= 200 
	b:=a/c; 
	write(b); 
	readln; 
 end. 
 thöøa daáu = 
 thöøa daáu : 
thieáu daáu ; 
Khai baùo kieåu döõ lieäu khoâng phuø hôïp 
 1. Biến là công cụ trong lập trình: 
 2. Khai báo biến: 
3. Sử dụng biến trong chương trình: 
4. Hằng : 
 Học bài. 
 Làm bài tập trong sách. 
 Chuẩn bị bài thực hành 3, tiết sau thực hành. 
HƯỚNG DẪN VỀ nhµ