Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 49, 50: Đoàn thuyền đánh cá (Huy Cận)

 CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ 
VÀ CÁC EM HỌC SINH ĐẾN DỰ 
TIẾT HỌC HÔM NAY 
KiÓm tra bµi cò 
C©u hái 
Đọc thuộc bài thơ đồng chí. Cơ sở nào hình thành nên tình đồng chí? 
Đáp án : 
Cơ sở hình thành nên tình đồng chí: 
Cùng chung cảnh ngộ: Vốn là những người dân nghèo từ những miền quê “nước mặn đồng chua”, “đất cày lên sỏi đá”. 
Cùng chung lí tưởng, cùng chung chiến hào chiến đấu vì độc lập, tự do của Tổ quốc. 
Hình ảnh này gợi cho em nhớ đến tác phẩm nào đã học? 
Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới 
Nước bao vây cách biển nửa ngày sông 
Khi trời trong gió nhẹ sớm mai hồng 
Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
I. Giới thiệu chung 
1. Tác giả 
HUY CẬN THỜI TRẺ 
HUY CẬN NĂM 2005 
- Huy Cận (1919-2005) quê ở Hà Tĩnh. 
- Là người nổi tiếng trong phong trào thơ mới, đồng thời là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền thơ hiện đại Việt Nam. 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
I. Giới thiệu chung 
Tác giả 
Tác phẩm 
- Năm 1958, trong một chuyến đi thực tế ở vùng mỏ Quảng Ninh tác giả đã sáng tác bài thơ. 
- Bài thơ được in trong tập “ Trời mỗi ngày lại sáng” . 
Tham khảo thêm 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
Cá nhụ cá chim cùng cá đé, Cá song lấp lánh đuốc đen hồng, Cái đuôi em quẫy trăng vàng choé, Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long. Ta hát bài ca gọi cá vào, Gõ thuyền đã có nhịp trăng cao, Biển cho ta cá như lòng mẹ, Nuôi lớn đời ta tự buổi nào. Sao mờ, kéo lưới kịp trời sáng, Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng, Vảy bạc đuôi vàng loé rạng đông, Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng. Câu hát căng buồm với gió khơi, Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời. Mặt trời đội biển nhô màu mới Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi 
Giới thiệu chung 
Đọc, hiểu văn bản 
Mặt trời xuống biển như hòn lửa Sóng đã cài then, đêm sập cửa. Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi, Câu hát căng buồm cùng gió khơi. Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng, Cá thu biển Đông như đoàn thoi Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng. Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi! Thuyền ta lái gió với buồm trăng Lướt giữa mây cao với biển bằng, Ra đậu dặm xa dò bụng biển, Dàn đan thế trận lưới vây giăng.   
Giới thiệu chung 
Đọc, hiểu văn bản 
 Th ể loại: 
 Ph ươ ng th ức bi ểu đạt : 
Bài thơ được viết theo thể loại nào ? 
Trong b ài th ơ , t ác gi ả đã sử dụng những phương thức biểu đạt nào? 
Tiết 52 Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận 
Biểu cảm – miêu tả. 
Thơ t ự do – thể thơ 7 chữ (thể thất ngôn) 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
Từ ngữ 
Hình ảnh 
Giải thích 
Cá bạc 
Cá song 
Cá đé 
Cá chim 
Cá nhụ 
Cá thu 
Loài cá cùng họ với cá thu, thân và má có vẩy nhỏ, màu trắng nhạt. 
Loài cá biển sống ở tầng mặt nước, thân dẹt hình thoi. 
Loài cá mình dẹt, vẩy lớn . 
Còn gọi là cá bẹ, cùng họ với cá trích nhưng lớn hơn . 
Thân dài, hơi dẹt. 
Sống ở gần bờ, thân dày và dài, có nhiều vạch dọc thân hoặc các chấm tròn màu đen và hồng 
MỘT SỐ LOÀI CÁ CÓ TRONG TÁC PHẨM 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
Giới thiệu chung 
Đọc, hiểu văn bản 
Theo trình tự ra khơi của đoàn thuyền đánh cá, hãy xác định thời gian, không gian và vị trí quan sát của tác giả? (về thiên nhiên, về con người) ? 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
Giới thiệu chung 
Đọc, hiểu văn bản 
Ra khơi 
Trở về 
Đánh bắt cá 
Bình minh 
Đêm trăng 
Hoàng hôn 
Thiên nhiên 
Con người 
theo trình tự thời gian 
theo chuyến hành trình chuyên biển 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
Giới thiệu chung 
Đọc, hiểu văn bản 
 3 phần (theo chuyến hành trình chuyên biển) 
2 khổ thơ đầu: Đoàn thuyền đánh cá ra khơi trong buổi hoàng hôn và trong tiếng hát mê say. 
4 khổ thơ giữa: Cảnh đánh cá trong đêm trăng trên biển cả. 
Khổ cuối: Đoàn thuyền đánh cá trở về trong buổi bình minh chói lọi . 
Vậy từ các ý trên, hãy xác định bố cục của bài thơ ? 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
Mặt trời xuống biển như hòn lửa Sóng đã cài then, đêm sập cửa. Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi, Câu hát căng buồm cùng gió khơi. Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng, Cá thu biển Đông như đoàn thoi Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng. Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi!  
Giới thiệu chung 
Đọc, hiểu văn bản 
Phân tích 
1. Cảnh ra khơi và tâm trạng của ngư dân 
.   
CÂU HỎI THẢO LUẬN 
Hãy xác định nội dung, bi ện ph áp ngh ệ thu ật và t ác dụng của các biện pháp nghệ thuật đó trong hai câu thơ trên? 
“Mặt trời xuống biển như hòn lửa 
Sóng đã cài then, đêm sập cửa” 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
“Mặt trời xuống biển như hòn lửa 
Sóng đã cài then đêm sập cửa ” 
=> Nghệ thuật: So sánh, nhân hoá, liên tưởng. 
Nội dung: Mặt trời như một “hòn lửa” đỏ rực từ từ lặn xuống biển khơi để lại ánh sáng rực rỡ, tráng lệ. Vũ trụ như một ngôi nhà lớn đang đi vào trạng thái yên tĩnh để nghỉ ngơi với màn đêm là cánh cửa khổng lồ và những lượn sóng là then cài . 
Giới thiệu chung 
Đọc, hiểu văn bản 
Phân tích 
1. Cảnh ra khơi và tâm trạng của ngư dân 
=> Thiên nhiên rực rỡ, tráng lệ đang đi vào trạng thái nghỉ ngơi yên tĩnh: 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
Giới thiệu chung 
Đọc, hiểu văn bản 
Phân tích 
Cảnh ra khơi và tâm trạng của ngư dân 
- N ghệ thuật so sánh, nhân hóa, liên tưởng đã làm nổi bật hình ảnh thiên nhiên rực rỡ, tráng lệ đang đi vào trạng thái nghỉ ngơi yên tĩnh: 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
Khí thế lao động của người dân miền biển ra sao ? 
“Đoàn thuyền đánh cá lại r a khơi” 
Từ “lại” trong câu thơ trên cho em hiểu thêm điều gì ? 
Không phải là ra đi lần đầu mà là công việc hàng ngày, thường xuyên của những người dân miền biển. 
Khí thế hùng dũng ra khơi của đoàn thuyền trong việc lao động đánh bắt cá đã diễn ra thường xuyên và đi vào nề nếp 
Theo em có thể thay “đoàn thuyền” bằng “con thuyền” được không ? 
1. Cảnh ra khơi và tâm trạng của ngư dân 
Quan sát 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
“Câu hát căng buồm cùng gió khơi” 
Với ba hình ảnh khỏe – lạ: 
Câu hát – Cánh buồm – Gió khơi 
Những người dân chài vừa chèo thuyền vừa cất cao tiếng hát. Tiếng hát vang khoẻ của họ hoà quyện vào gió nâng cánh buồm đẩy con thuyền lao nhanh ra khơi. 
Câu thơ là một hình ảnh ẩn dụ thật đẹp, thơ mộng, khoẻ khoắn, lãng mạn .  Đoàn thuyền đánh cá ra khơi trong khí thế hứng khởi, lạc quan 
Quan sát 
Có mấy hình ảnh gắn kết nhau trong câu thơ này ? Ý nghĩa của câu thơ đó ? 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
Giới thiệu chung 
Đọc, hiểu văn bản 
Phân tích 
Cảnh ra khơi và tâm trạng của ngư dân 
Nghệ thuật so sánh, nhân hóa, liên tưởng đã làm nổi bật hình ảnh thiên nhiên rực rỡ, tráng lệ đang đi vào trạng thái nghỉ ngơi yên tĩnh. 
Đoàn thuyền đánh cá ra khơi với khí thế hứng khởi, lạc quan, yêu đời. 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
Sự vận động của vũ trụ, biển cả đang dần khép lại, chuyển sang trạng thái nghỉ ngơi 
THIÊN NHIÊN 
CON NGƯỜI 
Con người bắt đầu ra khơi, bắt đầu một ngày lao động mới . 
a . Cảnh ra khơi và tâm trạng của ngư dân 
Quan sát 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
Khát vọng chinh phục thiên nhiên 
1 . Cảnh ra khơi và tâm trạng của ngư dân 
Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng, Cá thu biển Đông như đoàn thoi Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng. Đến dệt lưới ta, đoàn cá ơi! 
Quan sát 
 Tiếng hát cầu mong đi biển được may mắn, đánh bắt nhiều hải sản. 
Nêu nội dung câu hát, câu hát gửi gắm ước mơ gì của người đánh cá? 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
Giới thiệu chung 
Đọc, hiểu văn bản 
Phân tích 
Cảnh ra khơi và tâm trạng của ngư dân 
Nghệ thuật so sánh, nhân hóa, liên tưởng đã làm nổi bật hình ảnh thiên nhiên rực rỡ, tráng lệ đang đi vào trạng thái nghỉ ngơi yên tĩnh. 
Đoàn thuyền đánh cá ra khơi với khí thế hứng khởi, lạc quan, yêu đời. 
Tiếng hát cầu mong đi biển được may mắn, đánh bắt được nhiều hải sản. 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
A 
Biểu hiện sức sống căng tràn của thiên nhiên. 
B 
Thể hiện sức mạnh vô địch của người lao động 
. 
C 
Biểu hiện niềm vui, sự phấn chấn của người lao động 
 Nội dung các câu hát trong bài thơ có ý nghĩa như thế nào ? 
D 
Thể hiện sự bao la, hùng vĩ của biển cả 
C 
Biểu hiện niềm vui, sự phấn chấn của người lao động 
 Tiết 49,50: ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ (Huy Cận)  
H ướng dẫn tự học 
 - Học thuộc lòng bài thơ 
 - Viết đoạn văn nêu cảm nhận của em về hai khổ 
 thơ đầu 
Soạn tiếp phần 2 - bài thơ 
Đoàn thuyền đánh cá (Huy Cận) 
 - Phân tích cảnh đánh cá và cảnh biển đêm. 
 - Cảnh đoàn thuyền đánh cá trở về trong bình minh 
Bài học đến đây là kết thúc. 
Xin c ám ơn quí thầy cô và các em học sinh !