Bài giảng môn Ngữ văn Lớp 9 - Bài 13: Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

NHIỆT LIỆT CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
	 Theo em nhân vật trong văn bản tự sự được miêu tả trên những phương diện nào ? 
	 Nhân vật trong văn vản tự sự được miêu tả trên nhiều phương diện : 
	 Ngoại hình , hành động , trang phục , nội tâm , ngôn ngữ ... 
 	 ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ 
I/ Đối thoại , độc thoại và độc 
thoại nội tâm trong văn bản tự sự . 
Ví dụ : Đoạn trích “ Làng ”. 
 Có người hỏi : 
 - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ?... 
 - Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy ! 
 Ông Hai trả tiền nước , đứng dậy , chèm chẹp miệng , cười nhạt một tiếng , vươn vai nói to: 
 - Hà , nắng gớm , về nào ... 
 Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác , rồi đi thẳng . Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo . Ông nghe rõ cái giọng chua lanh lảnh của người đàn bà cho con bú : 
 - Cha mẹ tiên sư nhà chúng nó ! Đói khổ ăn cắp ăn trộm bắt được người ta còn thương . Cái giống Việt gian bán nước thì cứ cho mỗi đứa một nhát ! 
 Ông Hai cúi gằm mặt xuống mà đi . Ông thoáng nghĩ đến mụ chủ nhà . 
 Về đến nhà , ông Hai nằm vật ra giường , mấy đứa trẻ thấy bố hôm nay có vẻ khác , len lét đưa nhau ra đầu nhà chơi sậm chơi sụi với nhau . 
 Nhìn lũ con, tủi thân , nước mắt ông lão cứ giàn ra . Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn , bằng ấy tuổi đầu  
Ông lão nắm chặt hai tay lại mà rít lên : 
 - Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này . 
 “ Làng ”- Kim Lân . 
a . Trong 3 câu đầu đoạn trích ai nói với ai ? Có ít nhất mấy người tham gia ? 
 Những người phụ nữ tản cư nói chuyện với nhau . Có ít nhất hai người tham gia vào cuộc thoại vì nó có hai lượt lời . 
Mục đích nói của họ là gì ? Em nhận ra đây là lời của hai người dựa vào những dấu hiệu nào ? 
 Nội dung nói của họ hướng vào chuyện làng Chợ Dầu theo Tây . Hình thức thể hiện bằng hai dấu gạch đầu dòng . 
	 ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ 
I / Đối thoại , độc thoại và độc thoại 
 nội tâm trong văn bản tự sự . 
 1/ Ví dụ : Đoạn trích “ Làng ”. 
a . Hai người tản cư nói với nhau  
Chuyện làng Chợ Dầu theo Tây . 
( Hai lượt lời đều gạch đầu dòng ) 
 Đối thoại . 
Thế nào là đối thoại ? 
b . Câu “ Hà , nắng gớm , về nào . . .” ông Hai nói với ai ? Đây có phải là một câu đối thoại không ? Vì sao ? 
 Ông Hai nói với chính mình . Đây không phải là câu đối thoại mà đây chỉ là một câu nói bâng quơ , đánh trống lảng để tìm cách thoái lui . 
Trong đoạn trích còn có câu nào kiểu này không ? 
- Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này . 
	 ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ 
I / Đối thoại , độc thoại và độc 
thoại nội tâm trong văn bản tự sự . 
 1. Ví dụ : Đoạn trích “ Làng ”. 
 b . Ông Hai nói một mình  mục 
 đích lảng tránh thoái lui . ( lượt lời 
 có dấu gạch đầu dòng ) 
 Độc thoại . 
Vậy thế nào là độc thoại ? 
So s ánh đối thoại và độc thoại giống và khác nhau như thế nào ? 
 Giống : Đều có dấu gạch đầu dòng . 
 Khác : 
 Đối thoại : Là hình thức đối đáp , trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người . 
 Độc thoại : L à lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng . 
c . Suy nghĩ của ông Hai về lũ con có phải là độc thoại không ? Giống và khác độc thoại nói như thế nào ? 
 Giống : Đ ều là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc ai đó trong tưởng tượng . 
 Khác : 
Độc thoại nội tâm 
- Không thành lời ( suy nghĩ ). 
- Không có gạch đầu dòng . 
Độc thoại 
- Nói thành lời . 
- Câu nói có gạch đầu dòng . 
	 ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ 
I/ Đối thoại , độc thoại và độc 
thoại nội tâm trong văn bản tự sự . 
Ví dụ : Đoạn trích “ Làng ”. 
c . Suy nghĩ của ông Hai . 
 Độc thoại nội tâm . 
Thế nào là độc thoại n ội tâm ? 
d . Trong văn bản trên có những hình thức diễn đạt nào ? Chúng đ ã giúp nhà v ăn thể hiện thành công những diễn biến tâm lí của nhân vật ông Hai nh ư thế nào ? 
 Có ba hình thức diễn đạt : Đối thoại , độc thoại , độc thoại nội tâm . 
 Tạo cho câu chuyện có không khí như cuộc sống thật , thể hiện thái độ căm giận của ông Hai . Qua đó khắc họa sâu sắc tâm trạng dằn vặt , đau đớn khi nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc . 
 Th ảo luận 3 phút 
	 ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ 
I/ Đối thoại , độc thoại và độc 
thoại nội tâm trong văn bản tự sự . 
Ví dụ : Đoạn trích “ Làng ”. 
2. Ghi nhớ (sgk/178). 
Ghi nhớ : 
  Đối thoại , độc thoại , độc thoại nội tâm là những 
hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn 
bản tự sự . 
 Đối thoại là hình thức đối đáp , trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người . Trong văn bản tự sự , đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp ( mỗi lượt lời là một gạch đầu dòng ). 
  Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng . Trong văn bản tự sự , khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng ; còn khi không thành lời thì không có gạch đầu dòng . Trường hợp sau gọi là độc thoại nội tâm . 
Đoạn trích 
Hình thức thoại 
Tác dụng 
Đoạn 1 
Đối thoại 
Thể hiện tính cách nhân vật . Cả người thầy và người học trò đều là những người có văn hoá ứng xử . Đặc biệt người học trò đã thể hiện rõ lòng biết ơn sâu sắc của mình đối với công lao dạy dỗ của thầy giáo . 
BÀI TẬP NHANH 
1. Chuyện kể về một danh tướng có lần đi qua trường học cũ của mình , liền ghé 
vào thăm . Ông gặp lại người thầy từng dạy mình hồi nhỏ và kính cẩn thưa : 
- Thưa thầy , thầy còn nhớ con không ? Con là ... 
Người thầy giáo già hốt hoảng : 
- Thưa ngài , ngài là ... 
- Thưa thầy , với thầy , con vẫn là đứa học trò cũ . Con có được những thành công 
 hôm nay là nhờ sự giáo dục của thầy ngày nào . .. 	 	 ( Ngữ Văn 9, Tập 1 – Tr 40) 
Đoạn trích 
Hình thức thoại 
Tác dụng 
Đoạn 2 
Độc thoại nội tâm 
Thể hiện tính cách nhân vật . Cả người thầy và người học trò đều là những người có văn hoá ứng xử . Đặc biệt người học trò đã thể hiện rõ lòng biết ơn sâu sắc đối với công lao dạy dỗ của thầy giáo . 
Thể hiện lòng thương cảm , thái độ cảm thông , chia sẻ của nhân vật ông giáo đối với lão Hạc . 
2. Lão Hạc ơi ! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt ! Lão đừng lo gì cho cái vườn của lão . Tôi sẽ cố giữ cho lão . Đến khi con trai lão về tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn : “ Đây là cái vườn mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trọn vẹn ; cụ thà chết chứ không chịu bán đi một sào ...” 
 ( Lão Hạc - Nam Cao ) 
Đoạn 1 
Đối thoại 
BÀI TẬP NHANH 
	 ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ 
I/ Đối thoại , độc thoại và độc 
thoại nội tâm trong văn bản tự sự . 
II/ Luyện tập . 
Bài 1 trang 178. 
Phân tích tác dụng của hình thức đối 
thoại trong đoạn trích sau đây : 
	 Mãi khuya , bà Hai mới chống gối đứng dậy . Bà lẳng lặng xuống bếp 
châm lửa ngồi tính tiền hàng . Vẫn những tiền c ua ,  tiền bún , tiền đỗ , tiền 
kẹo  vẫn cái giọng rì rầm , rì rầm thường   ngày 
 - Này , thầy nó ạ. 
     Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì . 
     - Thầy nó ngủ rồi à? 
     - Gì ? 
     Ông lão khe khẽ nhúc nhích . 
     - Tôi thấy người ta đồn  
     Ông lão gắt lên : 
    - Biết rồi ! 
Bà Hai nín bặt . Gian nhà lặng đi , hiu hắt . 
                                                                 (Kim Lân , Làng ) 
Lượt lời trao ( lời bà Hai ) 
Lượt lời đáp ( lời ông Hai ) 
1. Này , thầy nó ạ. 
2. Thầy nó ngủ rồi à? 
3. Tôi thấy người ta đồn  
1.. 
2. Gì ? 
3. Biết rồi 
 Ông Hai đều trả lời cộc lốc , thể hiện sự miễn cưỡng , bất đắc dĩ khi buộc phải trả lời . 
 Làm nổi bật tâm trạng chán chường , buồn bã , đau khổ , thất vọng của ông Hai . 
	 ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ 
Bài 2/ 179 Viết đoạn văn kể chuyện theo đề tài tự chọn , trong đó sử dụng cả h ì nh thức đối thoại , độc thoại và độc thoại nội tâm . 
Gợi ý : + H ì nh thức : Đoạn văn có sử dụng các h ì nh thức đối thoại , độc thoại , độc thoại nội tâm . 
 + Nội dung: Đ ề tài tự chọn 
C á c em c ó thể lựa chọn một trong c á c đề tài sau để viết: 
 - T ì nh bạn - T ì nh mẹ 
 - Học tập - Thầy c ô 
Bài tập : Cho tình huống sau : 
 Một buổi chiều hè , em ra bờ sông câu cá . Tình cờ em gặp một cậu bé ăn xin . Nghe cậu bé kể chuyện về gia đình , em rất xúc động và thương cho hoàn cảnh của cậu bé . Em chẳng có gì cho cậu bé ngoài mấy con cá nhỏ . 
	 Nếu kể tình huống thành một đoạn truyện , em dự kiến sẽ sử dụng hình thức đối thoại , độc thoại và độc thoại nội tâm ntn ? 
PHIẾU HỌC TẬP 
	 * Yêu cầu : Dự kiến các hình thức đối thoại , độc thoại , độc thoại nội tâm sẽ sử dụng và điền vào bảng : 
Đối thoại 
Độc thoại 
Độc thoại nội tâm 
PHIẾU HỌC TẬP 
Dự kiến các hình thức đối thoại , độc thoại , độc thoại nội tâm sẽ 
sử dụng khi viết đoạn truyện : 
Đối thoại 
Độc thoại 
Độc thoại nội tâm 
- Em tên gì ? 
- Em tên Nam ạ? 
- Bố mẹ em đâu ? 
- Bố..bố mẹ em đã mất 
 lâu rồi chị ạ! 
... 
Khi bóng em đã khuất 
 hẳn tôi chợt nói một 
mình : 
- Trời ! Khổ thân Nam 
 quá ! Nhỏ vậy mà đã 
phải đi ăn xin . 
... 
Chia tay em tôi nghĩ 
mãi : Sao cuộc đời vẫn 
còn nhiều số phận éo 
le vậy ! 
VB TỰ SỰ 
SỰ VIỆC 
NHÂN VẬT 
TÌNH HUỐNG 
LỜI KỂ 
LAI LỊCH 
NGOẠI HÌNH 
HÀNH ĐỘNG 
NGÔN NGỮ 
Đối 
thoại 
Độc 
thoại 
Độc 
thoại 
nội 
tâm 
 	 * HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ - Học bài theo ghi nhớ sgk .- Làm bài tập 2 ( Sgk - Tr 179) . - Tìm thêm các đoạn văn tự sự có sử dụng các hình thức đối thoại , độc thoại và độc thoại nội tâm .- Chuẩn bị b à i Lặng l ẽ Sapa .